Διαβάστε αναλυτικά πώς επηρεάζει η υγρασία τη θερμογόνο δύναμη των καυσόξυλων που αγοράζουμε…
Εισαγωγή
Ο φετινός χειμώνας έχει οδηγήσει πολλούς Έλληνες στη λύση της θέρμανση με ξύλο. Και επειδή φαινόταν από πέρυσι το πράγμα, κάθε ελεύθερο οικόπεδο μετατράπηκε σε κατάστημα εμπορίας ξύλου. Λόγω της μεγάλη ζήτησης του ξύλου λοιπόν αναφέρουμε εδώ μερικά στοιχεία που αφορούν την θερμογόνο δύναμη των ξύλων σε σχέση με την περιεχόμενη υγρασία τους.
Τα παρακάτω έχουν μεγαλύτερη σημασία για όσους χρησιμοποιούν το τζάκι ή την ξυλόσομπα για θέρμανση και λιγότερο όσους έχουν παλαιού τύπου, συμβατικό τζάκι, που χρησιμοποιείται αναγκαστικά για θαλπωρή και για να φτιάχνει την ¨ατμόσφαιρα¨ του σπιτιού. Το συμβατικό τζάκι γνωρίζουμε ότι δε συνιστάται για χρήση συστηματικής θέρμανσης, αφού στην καλύτερη περίπτωση η απόδοσή του δεν ξεπερνά το 10-12% με το 90% της θερμικής ενέργειας να χάνεται από την καμινάδα και άλλες απώλειες.
Τι είναι η υγρασία του Ξύλου;
Η υγρασία του ξύλου είναι το νερό που περιέχει το ξύλο στη μάζα του και μετριέται με ένα μέγεθος που ισούται με το λόγο του βάρους του νερού που περιέχει το ξύλο προς το βάρος του ξερού ξύλου. Δηλ.:
Υγρασία ξύλου = Βάρος νερού / Βάρος ξερού ξύλου
Προσοχή: αυτό σημαίνει ότι ένα ξύλο που έχει υγρασία 50% δεν έχει 500kgr νερό στον τόνο αλλά:
κάθε 1000kgr ξερό (χωρίς καθόλου νερό μέσα του) ξύλο περιέχει 500kgr νερό. Επομένως υπολογίζουμε
ότι αφού στα 1500kgr ξύλο που αγοράζουμε έχουμε 500kgr νερό, στα 1000kgr ξύλο που αγοράζουμε έχουμε 667kgr καθαρό ξύλο (1000/1,50) και 333kgr νερό. Το παράδειγμα για υγρασία 50% βέβαια, είναι πολύ υψηλό και αν σας τύχει κάτι τέτοιο, … καλύτερα αποφύγετε να παίξετε λόττο.
Για να ξεκινήσουμε ας πάρουμε μια ιδέα για τη θερμογόνο δύναμη των συνηθισμένων ξύλων :
Θερμογόνος δύναμη των καυσόξυλων σε kcal/kgr
Έλατο 4.440-4.650
Πεύκο 4.800
Δρυς 4.700
Οξιά 4.700
Άλλα πλατύφυλλα 4.200
Ελιά 4.100
Αυτή όμως η θερμική ενέργεια αναφέρεται σε απόλυτα ξερό ξύλο. Επειδή η υγρασία των καυσόξυλων που χρησιμοποιούμε έχει ποικίλες τιμές, ανάλογα κυρίως το πόσο χρόνο έχει κοπεί το ξύλο και σε τι συνθήκες έχει γίνει η ξήρανσή του, παίρνουμε προσεγγιστικές τιμές από διαγράμματα, όπως το παρακάτω:
Βλέπουμε ότι το καυσόξυλο για να έχει μια υγρασία ικανοποιητική για καύση, που είναι οπωσδήποτε κάτω από 25%, πρέπει να έχει παραμείνει κομμένο, κατάλληλα στοιβαγμένο σε στεγασμένο και καλά αεριζόμενο χώρο, για φυσική ξήρανση πάνω από 15 μήνες.
Όπως φαίνεται στον διάγραμμα, όσο περισσότερη υγρασία έχουμε, τόσο λιγότερη θερμική ενέργεια παίρνουμε.
Αν υποθέσουμε ότι ένα ξύλο είναι ιδανικό με υγρασία 15% τότε …
Ας δούμε τι κοστίζει η μεγάλη υγρασία στην τσέπη μας….
Υποθέτουμε ότι πάμε στον έμπορο και παζαρεύουμε ”σκληρά” και του παίρνουμε ένα τόνο ξύλα προς 180 €/τόνο, μια καλή τιμή σήμερα στην Αθήνα.
Ικανοποιημένοι ότι του πήραμε το καλό το πράμα “τσάμπα”, γυρνάμε σπίτι και αφού διαλαλήσουμε ότι ψωνίσαμε ξύλα σε “περσινή” τιμή έρχεται και το φορτηγό και αδειάζει.
Για να δούμε τώρα, τι ψωνίσαμε;
Δανειζόμαστε ή αγοράζουμε ένα μηχανάκι που μετράει την υγρασία του ξύλου και μετράμε υγρασία πχ 40% (πολύ συνηθισμένη στα ξύλα που κυκλοφορούν).
Και αρχίζουμε τους υπολογισμούς:
Ας πούμε ότι αγοράσαμε οξιά, που ο πίνακας παραπάνω μας δίνει θερμική ενέργεια 4700 kcal/kgr. (Το είδος του ξύλου δεν αλλάζει και πολύ το αποτέλεσμα)
Με 40% υγρασία αγοράσαμε …. 1000/1,40 = 714 kg ξύλο και 286 kg νερό στην τιμή του ξύλου … Ωχ!!!
Έτσι λοιπόν, σε κάθε κιλό ξύλου αντιστοιχούν 714 gr ξύλο και 286 gr νερό. Και αναλογικά το κάθε κιλό ξύλο τώρα δεν έχει 4700 kcal αλλά 4700 x 0,714= 3356 kcal …. ουάου 1344 kcal λιγότερα.
Εδώ λαμβάνουμε υπόψη ότι από την ενέργεια της καύσης του ξύλου ένα ποσό της τάξης του 0,65kcal/gr καταναλώνεται για να “εξουδετερώσει” την υγρασία δηλ το νερό του.
Ξαναπαίρνουμε το κομπιουτεράκι … 286 x 0.65 = 186 kcal.
Συνολικά τώρα βρίσκουμε ότι το κάθε κιλό ξύλου με υγρασία 40% θα μας δώσει ιδανικά (αγνοώντας τις λοιπές απώλειες του συστήματος) κατά την καύση … 3356 – 186 = 3170 kcal
Για να κρίνουμε βέβαια το πόσο καλή αγορά κάναμε, δεν είναι σωστό να τη συγκρίνουμε με την αγορά καυσόξυλου με 0% υγρασία, γιατί κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Προτείνω να τη συγκρίνουμε με την αγορά του ιδανικού ξύλου που είπαμε παραπάνω με 15% υγρασία. Θεωρώντας λοιπόν ότι έπρεπε να πληρώσουμε με 180€, ένα τόνο ξύλου με 15% υγρασία …..
Με την παραπάνω μέθοδο υπολογίζουμε την θερμογόνο δύναμη του ιδανικού μας ξύλου που βγαίνει ……. 4005 kcal/kgr
Με απλή αναλογία βρίσκουμε : 180 x (4005 / 3170) = 227€
Βλέπουμε λοιπόν ότι στην πραγματικότητα πληρώσαμε τον τόνο το ξύλο 227€ και όχι 180€ που νομίζαμε. Όχι και τόσο καλή τιμή για να το καυχιόμαστε !!!
Να σημειώσουμε εδώ ότι η ζημιά μας δεν σταματάει στα 47 € που πληρώσαμε για να αγοράσουμε 286kg νερό και τη μείωση της θερμογόνου δύναμης του ξύλου αλλά συνεχίζεται με
• την μείωση της ζωής των μετάλλων της συσκευής μας από την συμπύκνωση των υδρατμών,
• την επιπλέον πίσσα που γεμίζει την καπνοδόχο μας και φυσικά
• τη δυσκολία στο άναμμα και την καύση που μας παιδεύουν.
Συμπέρασμα: βλέπουμε ότι είναι πολύ πιο σημαντικό από το παζάρι για 5€ τον τόνο φθηνότερα, να ελέγχουμε πριν αγοράσουμε την υγρασία του ξύλου.
Συνοψίζοντας, γιατί έχει σημασία η υγρασία στα καυσόξυλα;
Μπορούμε να αναφέρουμε τρεις βασικούς λόγους για τους οποίους πρέπει να αγοράζουμε ξύλα με χαμηλή υγρασία:
1. διότι αγοράζουμε νερό στην τιμή του ξύλου
2. διότι μέρος της θερμογόνου δύναμης του ξύλου καταναλώνεται στην εξουδετέρωση αυτής της υγρασίας, άρα μειώνεται σημαντικά η θερμική ικανότητα του ξύλου και
3. διότι η μεγάλη υγρασία δημιουργεί πίσσα στην καμινάδα μας και διαβρώνει τα μέταλλα των θερμαντικών συσκευών μας. Οι περισσότεροι κατασκευαστές προτείνουν υγρασία κάτω από 20% και τέλος διότι
4. τα ξύλα απλά δεν ανάβουν
Σημείωση: Τα παραπάνω μεγέθη και συντελεστές που χρησιμοποιήθηκαν έχουν βγει από μεγάλο αριθμό μελετών, εργαστηριακών δοκιμών και πειραμάτων, που μεταξύ τους έχουν μικροδιαφορές ανάλογα με τις συνθήκες που ίσχυαν κάθε φορά. Αυτές οι διαφορές όμως, δεν επηρεάζουν ουσιαστικά το αποτέλεσμά μας.
Πώς μπορούμε να ελέγχουμε την υγρασία των ξύλων;
Α. Κατ’ αρχάς κάνουμε έναν οπτικό έλεγχο. Συνήθως το ξερό ξύλο έχει στη διατομή του αρκετές ρωγμές. Αυτό είναι μια καλή ένδειξη για μερικά είδη ξύλου, όπως η οξιά και το πεύκο (φωτογραφίες…)
Β. Με τον καιρό μαθαίνουμε να μετράμε εμπειρικά έναν άλλο παράγοντα. Το βάρος. Το χλωρό ξύλο είναι πιο συμπαγές και βαρύ στο χέρι.
Γ. Επίσης το χλωρό ξύλο την ώρα που καίγεται αποβάλει την υγρασία του και από την επιφάνεια της τομής του, όπου βλέπουμε φουσκάλες που ¨βράζουν¨ κάνοντας χαρακτηριστικό ήχο.
Δ. Μια άλλη πρακτική για να καταλάβουμε αν τα ξύλα που πήραμε είναι χλωρά είναι να παρακολουθήσουμε τον καπνό που βγάζουν όταν καίγονται. Ο πυκνός άσπρος καπνός υποδηλώνει μεγάλη υγρασία ενώ ο ελάχιστος έως μηδενικός άσπρος καπνός μας δείχνει στεγνά και ξερά ξύλα.
Ε. Τέλος αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει περισσότερο είναι ένας μετρητής υγρασίας ξύλου ή αλλιώς υγρασιόμετρο, μια μικρή, φτηνή αλλά πολύ χρήσιμη συσκευή και πολύ απλή στη χρήση της.
Απλά μπήγουμε τις δύο ακίδες στο ξύλο και παίρνουμε αμέσως την υγρασία του ξύλου.
Το κόστος ξεκινά περίπου από 15€ και ανεβαίνει ανάλογα με την ποιότητα. Ίσως κάποιοι να σας χλευάσουν για την σοβαρότητα και την αξιοπιστία ενός οργάνου των 15€. Η απάντηση είναι, ότι δεν το θέλουμε για να ανοίξουμε εργαστήριο αλλά και μόνο οι συγκριτικές μετρήσεις που θα πάρουμε μας αρκούν. Δηλ αν ένα ξύλο μας δώσει 14% και το άλλο 40% τότε είμαστε βέβαιοι ότι το πρώτο μας κάνει ενώ το δεύτερο δεν μας κάνει, ακόμη και αν στην πραγματικότητα το 14% είναι 16 ή 18%.
Προσοχή: επειδή προφανώς η συσκευή μετράει την επιφανειακή υγρασία του ξύλου, αν τα ξύλα είναι αποθηκευμένα σε χώρο μη στεγασμένο και έχουν βραχεί, θα πάρουμε λάθος μέτρηση, πολύ μεγάλη, που δεν θα ανταποκρίνεται στην πραγματική υγρασία τους. Επίσης, να προσέξουμε στην επιφάνεια μεταξύ των δύο ακίδων του οργάνου, να υπάρχει συμπαγές ξύλο και να μη μεσολαβεί κενό ή ρωγμή.
Το υγρασιόμετρο το βρίσκουμε σε καταστήματα με όργανα μέτρησης ή με είδη θέρμανσης ξύλου (σόμπες, τζάκια κλπ) ή στο διαδίκτυο ψάχνοντας για ¨Μετρητής υγρασίας ξύλου¨ ή ¨Υγρασιόμετρο ξύλου¨.
Μερικές Σκέψεις και Καλές Πρακτικές
• Όταν το τζάκι ή η σόμπα είναι αναμμένα, μια παλιά πρακτική είναι να βάζουμε τα επόμενα ξύλα που θα κάψουμε κοντά στη φωτιά για να στεγνώνουν. Προσοχή όμως: όχι μέσα στην εστία γύρω γύρω στην φωτιά αν έχουμε ενεργειακό τζάκι, διότι εμποδίζουμε την θερμότητα που ακτινοβολείται, να φτάσει στο μαντέμι και να απορροφηθεί. Σταματά στο ξύλο που είναι κακός αγωγός της θερμότητας και σημαντικό μέρος αυτής της θερμικής ενέργειας φεύγει από την καμινάδα, μειώνοντας την απόδοση του τζακιού.
• Κρατάμε τα υπολείμματα από κεριά και λαμπάδες ιδιαίτερα τις μέρες της Ανάστασης και βάζουμε μέσα στην εφημερίδα που ανάβουμε για προσάναμμα (αν δεν έχουμε άλλο προσάναμμα) ένα κομμάτι περίπου 2cm λαμπάδας. Αυτό λειώνει και διατηρεί για αρκετή ώρα τη φωτιά του χαρτιού μέχρι να πάρουν τα ξύλα.
• Πολύ καλό προσάναμμα είναι οι τάβλες από τις παλέτες, φυσικά προσέχοντας να μην έχουν χρώματα, βερνίκια και άλλα χημικά. Είναι αφράτο ξύλο, συνήθως, που αρπάζει αμέσως και διατηρεί τη φωτιά αρκετά μέχρι να αρπάξουν τα μεγάλα ξύλα. Μπορούμε με ένα πριόνι ή σέγα, να κόψουμε και να αποθηκεύσουμε μικρά κομμάτια των 20cm για όλο το χειμώνα. Προσοχή: οι τάκοι των παλετών είναι συνήθως από συνθετικό ξύλο τύπου μοριοσανίδας, πολύ τοξικό κατά την καύση.
• Ο πίνακας που δείχνει τη θερμογόνο δύναμη του κάθε ξύλου, μας δείχνει ότι η ιδέα πως η ελιά και για κάποιους ο δρυς, έχουν μεγαλύτερη ενέργεια, είναι ένας ¨μύθος¨. Απλά από τη φύση τους αυτά τα ξύλα καίγονται πιο αργά και αποδίδουν έτσι πιο αργά την θερμική τους ενέργεια. Για ένα συμβατικό τζάκι παίζει σημαντικό ρόλο διότι καθορίζει τη μορφή της φλόγας και αργεί να καεί το ξύλο. Για ένα όμως ενεργειακό τζάκι ή μια σόμπα δεν παίζει σχεδόν κανένα ρόλο αφού η ένταση της καύσης και επομένως της φλόγας ελέγχεται από την τροφοδοσία του αέρα. Εδώ ας συγκρατήσουμε στο νου μας μια αρχή: για να ζεστάνουμε το σπίτι χρειάζεται φλόγα. Ξύλα ή θράκα που σιγοκαίει είναι μόνο για να ψήνουμε κάστανα…
• Η καλύτερη εποχή για να αγοράσουμε ξύλα είναι το Σεπτέμβριο – Οκτώβριο, πριν αρχίσουν οι βροχές. Επειδή τους καλοκαιρινούς μήνες συμβαίνει κατά κύριο λόγο η φυσική ξήρανση του ξύλου, αν το αγοράσουμε νωρίτερα, θα πληρώσουμε στην τιμή και το νερό που μέσα στο καλοκαίρι θα αποβληθεί.
• Ένας άλλος “μύθος” είναι ότι οι έμποροι αποθηκεύουν τα ξύλα χωρίς σκέπασμα για να βρέχονται και να βαραίνουν ή ακόμα ότι τα καταβρέχουν οι ίδιοι για να παίρνουν βάρος. Η αλήθεια είναι ότι με αυτόν τον τρόπο ελάχιστο βάρος μπορεί να πάρει το ξύλο αλλά και αυτό το νερό παραμένει επιφανειακά και εξατμίζεται γρήγορα. Το πολύ νερό είναι οι χυμοί που έχει από τη μάνα του το ξύλο και αυτούς αργεί να τους αποβάλει.
• Επειδή η αυξομείωση της υγρασίας του ξύλου επηρεάζει το βάρος του και επομένως το κόστος του, στις περισσότερες χώρες έχει εφαρμοστεί να πωλούνται τα ξύλα βάσει του όγκου τους, που επηρεάζεται μηδαμινά από την ξήρανση του ξύλου, με διάφορες μονάδες όγκου, όπως το κυβικό μέτρο, το cord, …κλπ. Με τον τρόπο αυτό, ο έμπορος αφ’ ενός δεν χάνει, καθώς έχοντας αποθηκευμένα τα ξύλα χάνουν την υγρασία τους και μειώνεται το βάρος τους και αφ’ ετέρου δεν έχει πλέον κανένα συμφέρον να μας πουλήσει χλωρά ξύλα. Αντιθέτως τον συμφέρει να μας πουλήσει καλά ξύλα για να τον ξαναπροτιμήσουμε.
Κώστας Κονδύλης
